Śmierć i żałoba w praktyce weterynaryjnej

Eutanazja zwierzęcia wymaga od personelu klinik weterynaryjnych pełnego profesjonalizmu. Olbrzymia odpowiedzialność spoczywa na osobach, które stanowią bezpośrednie wsparcie dla właścicieli zwierząt. To właśnie oni udzielają informacji o szczegółach eutanazji oraz starają się podnieść na duchu pogrążonych w żałobie właścicieli. To trudne wyzwanie pod względem emocjonalnym, które wymaga od pracowników kliniki olbrzymiej empatii, cierpliwości i zrozumienia. Nie ma znaczenia jakiego zwierzęcia dotyczy pożegnanie. Żałoba po utracie ukochanego pupila jest zawsze taka sama. Ogromnym atutem profesjonalnej kliniki weterynaryjnej jest empatyczna kadra, która potrafi udzielić właściwego wsparcia zachowując przy tym emocjonalny dystans. Ważne jest bowiem, aby emocje w tak trudnej sytuacji, nie przytłoczyły pracowników, pozwalając im wykonywać swoje zadania najlepiej jak potrafią.

Każda osoba przeżywa żałobę na swój sposób. Nie istnieje jeden, wypracowany model postępowania z osobami pogrążonymi w żałobie ani zestaw słów pocieszenia, które podniosą na duchu w trudnej chwili. Co więcej – ciągłe posługiwanie się tymi samymi zwrotami – jakkolwiek nie byłyby one pokrzepiające – może doprowadzić do automatyzmu i rutyny. Właściciele zwierząt zauważają wyuczone frazesy i - pomimo tego, że wyrażane są ze szczerością - mogą odbierać je negatywnie.

Z doświadczenia wiemy, że poniższe zwroty spotykają się z negatywną reakcją:

• „Wiem dokładnie jak się czujesz”

Nie wiemy o czym dokładnie myśli osoba pogrążona w żałobie. Możemy domyślać się, że jest pogrążona w smutku i obdarzyć ją współczuciem i troską. Sformułowanie stosujemy z umiarem tylko przypadku, kiedy chcemy podzielić się z żałobnikiem własnym doświadczeniem straty. Trzeba jednak kontrolować swoje emocje pamiętając, że wspólne przeżywanie żałoby nie jest tutaj na miejscu. Niedopuszczalne jest, aby w takiej sytuacji nastąpiło odwrócenie ról, w którym to żałobnik obdarza nas współczuciem i proponuje wsparcie.

• "Teraz on/ona jest w niebie"

Nie wiemy jaki jest pogląd na życie pozagrobowe właściciela zwierzęcia. Stosowanie takiego zdania może podważyć nasze kompetencje. Starajmy się unikać sformułowań o charakterze światopoglądowym czy religijnym.

• „On był już naprawdę stary”

Starość jest naturalnym i ostatnim etapem życia. Wiemy, że zwierzęta domowe żyją od nas krócej, ale nie zmienia to faktu, że ich odejście zawsze wywołuje w nas smutek. Utratę ukochanego zwierzaka przeżywa się niezależnie od jego wieku. Zdecydowanie lepszym pocieszeniem dla właściciela będzie docenienie jego opieki i troski, dzięki którym pupilowi udało się dożyć tak sędziwego wieku.

• „Musisz być teraz silny”

Poczucie bólu i słabości w żałobie jest czymś naturalnym i koniecznym, by poradzić sobie ze stratą. Należy pozwolić właścicielowi swobodnie przeżyć te emocje. Jeśli posiada on jeszcze inne zwierzęta, pomocnym może być zdanie „One potrzebują teraz Twojego wsparcia”.

• ”Przepraszam”

Wyrazy współczucia nieodpowiednio sformułowane mogą wprowadzać w błąd, a wypowiadane przez personel weterynaryjny, mogą być zinterpretowane jako przyznanie się do błędu lekarskiego. By uniknąć nieporozumienia lepiej wyrażać swoje współczucie poprzez drobne gesty.

O uważnym milczeniu mówimy, kiedy słuchamy swojego rozmówcy i dostrzegamy jego emocje, a jednocześnie polegamy na terapeutycznym działaniu ciszy. Cisza to doskonałe narzędzie w przypadku, kiedy mamy do czynienia z właścicielami zwierząt, którzy wyrażają swoją żałobę przez złość. Człowiek zachowujący milczenie staje się pochłaniaczem negatywnych emocji, dzięki czemu rozmówca może pozbyć się złości i zyskać spokojną przestrzeń dla żałoby.

Okazuj empatię poprzez drobne gesty. Zaoferuj chusteczkę albo miejsce do siedzenia. Utrzymuj kontakt wzrokowy i staraj się odzwierciedlać język ciała właściciela zwierzęcia. Jeśli on stoi, ty również wstań. Jeśli siedzi, pochyl się w jego kierunku. Próbuj, na ile to możliwe, rozszyfrować mowę ciała drugiej osoby. Wyciągaj z niej cenne wskazówki.

Właściciele zwierząt oczekują od pracowników kliniki weterynaryjnej pełnego profesjonalizmu. Personel powinien spełniać oczekiwania klientów także w momencie złego stanu emocjonalnego, zmęczenia cz problemów osobistych. Odpowiednio zastosowane umiejętności aktorskie pomogą zachować profesjonalizm w oczach klienta nawet wtedy, kiedy mamy gorszy dzień.

Praca, która wymaga utrzymywania emocji na wodzy jest trudna i może być źródłem wewnętrznego napięcia. Im dłużej jest wykonywana, tym bardziej sprzyja popadaniu w automatyzm.  Właściciele zwierząt pogrążeni w żałobie mogą odczuć, jeśli zachowanie personelu jest powierzchowne i nieszczere. Nawet mimika czy mowa ciała zdradzają odgrywane emocje.

W ekstremalnych sytuacjach jak np. eutanazja zwierzęcia radzimy działać w sposób szczery i świadomy. Próbujemy wywołać w sobie określone uczucie i postępować zgodnie z nim. Wyrażamy wtedy nasze autentyczne emocje, nawet gdy sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Jeśli rzeczywiście odczuwacie to, co musicie okazać na zewnątrz, nie odczuwacie psychicznej sprzeczności, a Wasze ciało nie doświadcza dysonansu. Na dłuższą metę ten rodzaj współczucia jest dla psychiki zdrowszy, ponieważ nie wymaga odgrywania wymuszonych emocji. Za tą koncepcją stoi również założenie, że człowiekowi jest trudno przez dłuższy czas wyrażać inne uczucia niż te, które naprawdę w sobie ma. Naturalnie dąży do tego, żeby osiągnąć jedność odczuwania. Jeśli ta jedność nie jest możliwa, człowiek automatycznie odczuwa stres i emocjonalny ciężar. Autentycznie świadome działanie może pomóc zredukować poziom stresu. To wymaga określonych umiejętności poznawczych, które pomogą nam wzbudzić w sobie odpowiednie uczucia.

Techniki pracy z emocjami pomagają w codziennej praktyce weterynaryjnej. Są narzędziem na zredukowanie stresu, unikanie konfliktów w zespole i z klientami.

• Świadome, głębokie oddychanie

Głębokie oddychanie przed trudną rozmową daje siłę i wewnętrzny spokój. Również po rozmowie ułatwia uspokojenie się i oczyszczenie z negatywnych emocji.

• Koncentracja

Skupienie się na potrzebach zwierzęcia pomaga w realizacji wykonywanych zadań. Jasno określony cel sprawia, że nasza uwaga nie ulega rozproszeniu.

• Metoda Stanisławskiego

Przywołaj obrazy i wspomnienia, które kojarzą Ci się z konkretnym uczuciem, jakie powinno Ci towarzyszyć w danej chwili. Emocjonalne wspomnienia pomogą wywołać właściwe dla sytuacji odczucia, którymi możesz się szczerze podzielić.

Praca z emocjami ma swoje granice i może prowadzić do wyczerpania emocjonalnego, a w przypadku wieloletniego stażu, nawet do wypalenia zawodowego.

Cynizm jest często oznaką wypalenia zawodowego. Pojawia się wtedy, kiedy miejsce zaangażowania i entuzjazmu zajmują obojętność i rezygnacja. Niekiedy cynizm jest formą emocjonalnej samoobrony, ale w momencie, gdy jest reakcją na każdą sytuację, staje się niebezpieczny i pozbawia nas autentycznych uczuć. Nadużywanie cynizmu i emocjonalne dystansowanie się do wszystkiego niszczy naszą osobowość.

Aby pracować z emocjami trzeba pamiętać o podstawowych mechanizmach obronnych, które pozwalają na zachowanie zdrowia psychicznego.  Należą do nich:

A – Mindfulness

Spójrz w głąb siebie i w swoje uczucia. Poznaj własne możliwości i ograniczenia. Skup uwagę na własnym ciele i umyśle. Staraj się utrzymać zdrową równowagę.

B – Balans

Równowaga między pracą, czasem wolnym i odpoczynkiem to ważna i konieczna sprawa. Zdrowy balans pomiędzy życiem zawodowym, a wszelkimi aktywnościami osobistymi powinien służyć naszemu energetycznemu ładowaniu baterii.

C – Kontakt z naturą

Związek człowieka z naturą, korzystanie z dobrodziejstwa przyrody, a także obcowanie z innymi ludźmi pozwala na rozwój zawodowy, osobisty oraz duchowy.

Rozmawiajcie! Rozmowa to najprostsze i często najskuteczniejsze narzędzie radzenia sobie z emocjami i stresem. Czy to w przypadku eutanazji, w kontakcie z właścicielami zwierząt, czy w codziennej pracy weterynaryjnej, należy pamiętać, że śmierć jest naturalną częścią życia. Jej temat nie powinien być przemilczany. Nauczcie się rozmawiać o śmierci. Dzięki temu łatwiej wam będzie radzić sobie z negatywnymi emocjami, a także redukować poziom stresu, którego doświadczacie w trudnych sytuacjach.